399B Trường Chinh, phường 14, quận Tân Bình, TP.HCM
Tác động độc hại từ rừng cao su không chỉ giới hạn ở việc phá hủy hệ sinh thái tự nhiên mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đất, nước, sức khỏe cộng đồng. Những hóa chất được sử dụng trong quá trình canh tác có thể gây ô nhiễm nghiêm trọng, trong khi việc mất đi các loài động thực vật bản địa làm suy giảm đa dạng sinh học. Để bảo vệ môi trường, sức khỏe con người, cần phải áp dụng các biện pháp giảm thiểu tác động một cách hiệu quả, bền vững.
Rừng cao su là nguồn cung cấp chính mủ cao su – được thu hoạch từ cây cao su (Hevea brasiliensis) một nguyên liệu quan trọng trong nhiều sản phẩm tiêu dùng, công nghiệp như lốp xe, giày dép và các sản phẩm cao su kỹ thuật khác.
Ngành công nghiệp cao su tạo việc làm cho hàng triệu người, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, Thái Lan, Malaysia. Nhiều cộng đồng nông thôn phụ thuộc vào việc trồng, chăm sóc, khai thác, chế biến mủ. Xuất khẩu cao su cũng mang lại nguồn thu nhập quan trọng cho các quốc gia sản xuất.
Cây cao su giúp bảo vệ đất khỏi xói mòn, đặc biệt là ở khu vực có nguy cơ mất đất do mưa lớn hoặc canh tác không bền vững. Hệ thống rễ cây giữ cho đất không bị cuốn trôi, duy trì độ phì nhiêu đất, góp phần vào sự bền vững của hệ sinh thái.
Rừng cao su độc canh dẫn đến suy giảm nghiêm trọng đa dạng sinh học, khiến các loài thực vật, động vật bản địa mất đi nơi sinh sống, gây mất cân bằng hệ sinh thái. Rừng tự nhiên bị chặt phá để nhường chỗ cho đồn điền cao su, làm biến mất nhiều loài quý hiếm, giảm khả năng phục hồi môi trường. Sự suy giảm này không chỉ đe dọa đến các loài động thực vật mà còn làm suy yếu sức chống chịu của hệ sinh thái trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.
Trong quá trình trồng, chăm sóc rừng cao su, nông dân thường sử dụng nhiều loại hóa chất nông nghiệp như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, phân bón hóa học để bảo vệ cây trồng khỏi sâu bệnh, tăng năng suất. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức các loại hóa chất này gây ra hậu quả nghiêm trọng. Chúng có thể ngấm vào đất, nước ngầm, gây ô nhiễm, làm suy giảm chất lượng nước. Các hóa chất này cũng có thể tích tụ trong chuỗi thức ăn, ảnh hưởng đến sức khỏe của động vật, con người.
Việc khai thác, canh tác rừng không chỉ tác động xấu đến đa dạng sinh học mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đất, nước. Đất trồng cao su thường bị thoái hóa do mất đi lớp phủ thực vật tự nhiên, do việc sử dụng hóa chất nông nghiệp dẫn đến hiện tượng xói mòn đất, làm mất đi chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển cây trồng. Hơn nữa, nước mưa chảy qua khu vực trồng cao su có thể cuốn theo hóa chất, chất dinh dưỡng từ phân bón, làm ô nhiễm nguồn nước ngầm, các con sông, ảnh hưởng đến đời sống sinh vật sống dưới nước, cả con người.
Rừng cao su tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe với con người, đặc biệt người sống gần đồn điền, lao động trực tiếp trong ngành này. Tiếp xúc thường xuyên hóa chất nông nghiệp như thuốc trừ sâu, phân bón có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh hô hấp, dị ứng, thậm chí ung thư. Ô nhiễm đất, nước từ hoạt động canh tác cao su cũng có thể dẫn đến nhiễm độc kim loại nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Ngoài ra, những người lao động trong ngành cao su phải đối mặt với điều kiện làm việc khắc nghiệt, dễ mắc các bệnh về da và hô hấp do tiếp xúc với mủ cao su và các hóa chất trong quá trình sản xuất.
Thay vì độc canh, nông dân có thể trồng xen canh cây cao su với các loại cây khác để duy trì đa dạng sinh học, giảm thoái hóa đất. Quản lý nước hiệu quả, sử dụng tài nguyên hợp lý là yếu tố quan trọng trong canh tác bền vững, giúp bảo vệ môi trường khỏi ô nhiễm thoái hóa.
Sử dụng chế phẩm sinh học thay thế hóa chất nông nghiệp giúp giảm ô nhiễm môi trường từ rừng cao su. Chế phẩm sinh học như vi sinh vật có lợi và enzyme có thể thay thế thuốc trừ sâu, phân bón, cải thiện chất lượng đất, tăng sức khỏe cây trồng bảo vệ môi trường, sức khỏe con người, đặc biệt là người lao động trong đồn điền.
Bảo vệ, phục hồi rừng nguyên sinh là biện pháp giảm tác động tiêu cực. Điều này duy trì đa dạng sinh học, bảo vệ loài quý hiếm, khôi phục hệ sinh thái, giúp chống biến đổi khí hậu nhờ khả năng hấp thụ CO2 của rừng nguyên sinh.
Tuyên truyền về bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên bền vững, giảm ô nhiễm giúp thay đổi hành vi cộng đồng, doanh nghiệp. Hiểu về tác hại rừng cao su và thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường có thể giúp bảo vệ hệ sinh thái, sức khỏe cộng đồng. Chính sách, quy định nghiêm ngặt của nhà nước cũng là yếu tố then chốt để đảm bảo thực hiện hiệu quả các biện pháp giảm thiểu.
Việc giảm thiểu tác động tiêu cực của rừng cao su là cấp thiết để đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường. Canh tác bền vững, sử dụng chế phẩm sinh học, bảo vệ rừng nguyên sinh, nâng cao nhận thức cộng đồng là những giải pháp cần thiết để duy trì sự phát triển bền vững, bảo vệ đa dạng sinh học, đảm bảo sức khỏe cộng đồng.
